Strugi

INSTALACJA / ARTYWIZM / EKOLOGIA

Strugi — interwencja artystyczno-ekologiczna

Układ przestrzenny Poznania opisać można jako miasto na planie centralnym z czterema klinami zieleni. Główną funkcją klinów jest wprowadzenie świeżego, natlenionego powietrza do centrum aglomeracji. Działania tegorocznej edycji festiwalu OFF Opera skupiły się w klinie golęcińskim — przeszywającym miasto od zachodu. Jego obszar obejmuje okolice Jeziora Kierskiego, prowadzi przez lasy do Jeziora Strzeszyńskiego i dalej bagnami i rozlewiskami, aż do jeziora Rusałka, kończąc bieg wspólnie z Bogdanką w Warcie. Rosnące w nim lasy, łąki, liczne zbiorniki i cieki wodne są intensywnie eksploatowane przez mieszkańców miasta. W okresie letnim dostrzec można wyraźne pustynnienie tego terenu.

Wydawany co roku Raport o stanie lasów wskazuje, że zachodzące w ostatnim okresie zmiany klimatyczne mają katastrofalny przebieg i wpływają na pogarszającą się kondycję drzewostanu i populację szkodników leśnych. Wzrasta zagrożenie suszą i pożarami, spada bioróżnorodność i zdolności do samoregulacji lasów. W dobie nadchodzącej katastrofy klimatycznej niezwykle ważne jest zachowanie i maksymalizacja obecnych funkcji obszarów leśnych. Są one dobrodziejstwem natury, które ogranicza tempo zmian klimatu, pełnią funkcje termoregulacyjne, ograniczają zanieczyszczenia powietrza i minimalizują prędkość niszczycielskich wiatrów. Wysoka zieleń w obszarach miejskich skutecznie obniża temperaturę, nawilża powietrze, zacienia i niweluje efekt miejskiej wyspy ciepła. Dobrostan drzew zależy jednak bezpośrednio od zasobów wodnych — gdy nie mają możliwości czerpania wody z gruntu, zaczynają usychać.

Jednym z dostępnych rozwiązań hamujących postęp zmian klimatycznych są działania z zakresu retencji wód opadowych. Stawy, rzeczki i oczka wodne, lokalnie wspomagają bilans wodny. W golęcińskim klinie zieleni tę funkcję pełnią m.in. mokradła w dolinie rzeki Bogdanki — obecnie stopniowo zasypywane i przekształcane pod presją zabudowy deweloperskiej. Skutecznym sposobem na spowolnienie odpływu wód opadowych jest tworzenie drewnianych zastawek piętrzących wodę na strumieniach i rowach melioracyjnych. Są one powszechnie stosowaną formą mikrobudowli hydrotechnicznej umożliwiającą utrzymanie wyższego poziomu wód gruntowych. Funkcją zastawek jest nie tylko minimalizowanie ryzyka powodzi i suszy, ale też poprawa stanu siedlisk leśnych. Podobny, pozytywny wpływ na ekosystem mają tamy z gałęzi i błota budowane przez bobry.

Analiza terenu golęcińskiego klina zieleni pod okiem zaangażowanego w projekt hydrologa Kamila Jawgiela oraz leśników z Poznańskich Lasów doprowadziła do powstania mapy wysychających rzek i cieków wodnych. To główna problematyka interwencji artystyczno-ekologicznej prowadzonej przez Łukasza Spychaja. Strugi to nie tylko działanie site specific, ale także garść praktycznych informacji o małej retencji. Projekt wyrasta z potrzeby sprawczości i wspólnego działania na skalę lokalną, zaprasza do klimatycznego aktywizmu i wzmacniania świadomości ekologicznej w najbliższym otoczeniu. Jest też symbolem ekologicznego nieposłuszeństwa — zwraca uwagę na palącą potrzebę kształtowania zmiany systemowej.

Wydarzeniu towarzyszyć będzie warsztat wyobrażeniowy nad jeziorem Rusałka, podczas którego będziemy zastanawiać się, jak zmiany klimatyczne wpływają na przyrodę golęcińskiego klina zieleni i jak opisałby to Mickiewicz, gdyby żył dziś.